شیر پروانه ایی چیست و چه انواع و کاربردهایی در صنایع مختلف دارد ؟

شیر پروانه ای (Butterfly Valve) یک نوع شیر ربع گرد (Quarter-turn valve) است که از یک دیسک دایره‌ای چرخان برای باز، بسته و تنظیم جریان سیال استفاده می‌کند. این دیسک، که به آن پروانه هم گفته می‌شود، در مرکز بدنه شیر قرار دارد و حول یک محور عمود بر جهت جریان می‌چرخد. وقتی پروانه موازی با خط جریان باشد، شیر کاملاً باز است و سیال می‌تواند بدون مانع عبور کند. وقتی پروانه عمود بر خط جریان باشد، شیر بسته است و جریان سیال متوقف می‌شود. با چرخاندن پروانه به زوایای مختلف، می‌توان میزان جریان سیال را کنترل کرد.

انواع شیرهای پروانه ای:

شیرهای پروانه ای بر اساس معیارهای مختلفی دسته‌بندی می‌شوند، از جمله:

• بر اساس نوع بدنه:
  • ویفری (Wafer): این نوع شیر بین دو فلنج لوله قرار می‌گیرد و با پیچ و مهره به آن‌ها متصل می‌شود. شیرهای ویفری کم‌هزینه‌تر و سبک‌تر هستند و برای کاربردهای عمومی مناسب‌اند.
  • لاگ (Lug): این شیرها دارای سوراخ‌های رزوه شده در بدنه خود هستند که امکان اتصال مستقیم به فلنج لوله را فراهم می‌کنند. شیرهای لاگ قوی‌تر و مقاوم‌تر هستند و امکان جداسازی یک طرف لوله بدون تأثیر بر طرف دیگر را فراهم می‌کنند.
  • فلنج‌دار (Flanged): این شیرها دارای فلنج‌هایی در هر دو طرف بدنه خود هستند که با فلنج‌های لوله همخوانی دارند. شیرهای فلنج‌دار برای کاربردهای فشار بالا و دماهای بالا مناسب‌اند.
• بر اساس نوع آب‌بندی:
  • لاستیکی (Resilient Seated): در این نوع شیرها، دیسک با یک لایه لاستیکی پوشانده شده است که آب‌بندی محکمی را فراهم می‌کند. شیرهای لاستیکی برای سیالات تمیز و غیر خورنده مناسب‌اند.
  • فلزی (Metal Seated): در این نوع شیرها، دیسک و بدنه هر دو از فلز ساخته شده‌اند. شیرهای فلزی برای سیالات خورنده و دماهای بالا مناسب‌اند.
• بر اساس نوع عملگر (Actuator):
  • دستی (Manual): این شیرها با استفاده از یک اهرم یا چرخ دستی باز و بسته می‌شوند.
  • گیربکسی (Gear Operated): این شیرها دارای یک گیربکس هستند که نیروی لازم برای چرخاندن دیسک را کاهش می‌دهد.
  • پنوماتیکی (Pneumatic): این شیرها با استفاده از هوای فشرده باز و بسته می‌شوند.
  • الکتریکی (Electric): این شیرها با استفاده از یک موتور الکتریکی باز و بسته می‌شوند.

کاربردهای شیر پروانه‌ای در صنایع مختلف:

شیرهای پروانه‌ای به دلیل طراحی ساده، وزن کم، هزینه پایین و نصب آسان، در صنایع مختلفی کاربرد دارند، از جمله:

• صنایع آب و فاضلاب:
  • کنترل جریان آب آشامیدنی
  • کنترل جریان فاضلاب
  • کنترل جریان آب در سیستم‌های آبیاری
• صنایع نفت و گاز:
  • کنترل جریان نفت خام، گاز طبیعی و فرآورده‌های نفتی
  • استفاده در خطوط لوله انتقال سیالات
  • استفاده در پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها
• صنایع شیمیایی:
  • کنترل جریان مواد شیمیایی مختلف
  • استفاده در فرآیندهای تولید مواد شیمیایی
• صنایع غذایی و نوشیدنی:
  • کنترل جریان مواد اولیه در فرآیندهای تولید مواد غذایی و نوشیدنی
  • استفاده در واحدهای تولید لبنیات، آبمیوه و نوشابه‌ها
• صنایع دارویی:
  • کنترل جریان مواد اولیه در فرآیندهای تولید دارو
  • استفاده در واحدهای تولید داروهای تزریقی و غیرتزریقی
• صنایع HVAC (گرمایش، تهویه و مطبوع):
  • کنترل جریان آب سرد و گرم در سیستم‌های تهویه مطبوع
  • استفاده در سیستم‌های سرمایش و گرمایش ساختمان‌ها
• تولید برق:
  • کنترل جریان آب و بخار در نیروگاه‌های حرارتی و آبی
  • استفاده در سیستم‌های خنک‌کننده نیروگاه‌ها
• صنعت معدن:
  • کنترل جریان دوغاب (Slurry) مواد معدنی
  • استفاده در سیستم‌های انتقال مواد معدنی

به طور خلاصه، شیرهای پروانه‌ای به دلیل versatility و cost-effectiveness، یکی از پرکاربردترین انواع شیرها در صنایع مختلف هستند.